బైబిల్ ఇప్పటికీ నమ్మదగినదేనా?

బైబిల్ ప్రపంచంలోనే అత్యంత విస్తృతంగా చదివే పుస్తకం మరియు 2,500 కంటే ఎక్కువ భాషల్లోకి అనువదించబడింది. బైబిల్ 1,000 సంవత్సరాల కంటే ఎక్కువ కాలంలో వ్రాయబడింది. చివరి గ్రంథాలు సుమారు 2,000 సంవత్సరాల క్రితం వ్రాయబడ్డాయి. బైబిల్ ఇప్పటికే 2,000 సంవత్సరాల వయస్సులో ఉన్నప్పటికీ మనం దానిలో ఉన్న సందేశాన్ని విశ్వసించగలమా? బైబిల్ సందేశం ఇప్పటికీ తాజాగానే ఉందా?

ఈ ఆర్టికల్‌లో, బైబిల్ ఎందుకు ప్రత్యేకమైన పుస్తకమో మీరు తెలుసుకోవాలని నేను కోరుకుంటున్నాను. మనము బైబిల్ యొక్క విశ్వసనీయతను పరిశీలిస్తాము. మరియు మనము కొన్ని ఆసక్తికరమైన లక్షణాలు మరియు శాస్త్రీయ ఆవిష్కరణలలోకి ప్రవేశిస్తాము. బైబిల్ చాలా మంది జీవితాలను ఎందుకు మార్చేసిందో చూసి మనం పూర్తి చేస్తాము.

మీరు బైబిల్ యొక్క అత్యంత ముఖ్యమైన సందేశాన్ని తెలుసుకోవాలనుకుంటున్నారా? మీరు సత్యాన్ని కనుగొనాలనుకుంటే, మీ కోసం మీరు బైబిల్ చదవడం ఉత్తమమైన మార్గం. ఈ కథనాన్ని వ్రాయడం ద్వారా, ఇప్పటికే లక్షలాది మంది జీవితాలను మార్చిన బైబిల్ సందేశం గురించి మీకు ఆసక్తి కలిగించాలని నేను ఆశిస్తున్నాను.

కాలక్రమేణా బైబిల్ మారిందా?

బైబిల్ వేల సంవత్సరాల క్రితం వ్రాయబడింది. పుస్తకాలు ముద్రించబడకముందు, బైబిల్ వేలసార్లు చేతితో కాపీ చేయబడింది. కాబట్టి, బైబిల్ యొక్క అసలు సందేశం పోయిందని లేదా మార్చబడిందని మీరు అనుకోవచ్చు. కొంతమంది ఉద్దేశపూర్వకంగానే బైబిల్ సందేశంలో మార్పులు చేశారన్నారు. కాబట్టి, నేటి బైబిల్ మూలం నుండి ఇప్పటికీ అదే పదాలు మరియు అదే సందేశాన్ని కలిగి ఉందని చూపించే కొన్ని వాస్తవాలను నేను మీకు అందజేస్తాను.

బైబిల్లో దేవుని సందేశం ఉందా?

బైబిల్లో మన కోసం సృష్టికర్త యొక్క సందేశం ఉంటే, ఆ సందేశాన్ని మార్చడానికి ఆయన ఎవరినైనా అనుమతిస్తాడా? ఆయన బైబిల్‌ను మార్చడానికి అనుమతిస్తాడా, తద్వారా అది తన గురించి తప్పుడు చిత్రాన్ని ప్రదర్శిస్తుందా? అదే జరిగితే, సృష్టికర్త మనల్ని మోసం చేసినట్టే.

దేవుడు మానవత్వంతో తన ప్రణాళికను క్రమం తప్పకుండా మార్చుకుంటాడనేది కూడా తార్కికంగా అనిపించదు. మీరు ప్రకృతిని మరియు విశ్వాన్ని పరిశీలిస్తే, ప్రకృతి యొక్క స్థిరమైన నియమాలు మరియు కాలక్రమేణా మారని చట్టాలు ఉన్నాయని మీరు చూస్తారు. లేకపోతే, విశ్వం గందరగోళంగా మారుతుంది. కాబట్టి, సృష్టికర్త నమ్మదగినవాడని మరియు ఆయన ప్రణాళికలను మార్చుకోడని మీరు విశ్వసించవచ్చు (1)

పురావస్తు పరిశోధనలు

దాదాపు అందరు పురావస్తు శాస్త్రజ్ఞులు మరియు చరిత్రకారులు బైబిల్ చాలా నమ్మదగిన రీతిలో అందించబడిందని అంగీకరిస్తున్నారు. పురాతన వ్రాతప్రతులు భారీ సంఖ్యలో కనుగొనబడ్డాయి. బైబిల్ యొక్క ప్రస్తుత పాఠం ఇప్పటికీ కనుగొనబడిన పురాతన సంస్కరణల్లో వలెనే ఉంది. పొరపాట్లు జరిగి ఉంటే లేదా వాక్యము ఉద్దేశపూర్వకంగా సవరించబడి ఉంటే, వాక్యము యొక్క వివిధ వెర్షన్లు ఉంటాయి. అలా కాదు.

1947లో, కుమ్రాన్ గ్రామానికి సమీపంలోని కొన్ని గుహలలో పెద్ద సంఖ్యలో మాన్యుస్క్రిప్ట్‌లు(మూల ప్రతులు) కనుగొనబడ్డాయి. ఇవి క్రీస్తుపూర్వం 1వ శతాబ్దంలో వ్రాయబడ్డాయి. ఈ ప్రతులలో బైబిల్‌లోని పురాతన భాగమైన టెనాచ్‌లోని అనేక భాగాలు ఉన్నాయి . ఈ ఆవిష్కరణకు ముందు, చాలా మంది విద్వాంసులు ఇటీవలి బైబిల్ కాపీల విశ్వసనీయతను అనుమానించారు. వచనం మరియు సందేశం శతాబ్దాలుగా సవరించబడిందని వారు భావించారు. కుమ్రాన్ వద్ద లభించిన ప్రతులలో ఒకటి గ్రేట్ యెషయా స్క్రోల్ . ఈ కాపీ 1947 వరకు అందుబాటులో ఉన్న అతి పురాతనమైనది కంటే 1000 సంవత్సరాల పాతది. ఈ పాత వెర్షన్ 1000 సంవత్సరాల చిన్న కాపీకి ఎంత ఖచ్చితంగా సరిపోతుందో ఆశ్చర్యంగా ఉంది. ఈ 1,000 సంవత్సరాలలో టెక్స్ట్ మరియు సందేశంలో ముఖ్యమైన మార్పు ఏమీ లేదు.

బైబిల్‌తో పాటు, అనేక చారిత్రక పత్రాలు బైబిల్‌లోని కథలు మరియు పాత్రల గురించి ప్రస్తావించాయి. బైబిల్లో ప్రస్తావించబడిన 100 కంటే ఎక్కువ ఫరోలు, రాజులు మరియు ఇతర వ్యక్తుల పేర్లు శాసనాలు, రికార్డులు మరియు చరిత్రలలో కూడా చూడవచ్చు. (2)

వేల కాపీలు

హోమర్ వంటి పురాతన శాస్త్రీయ రచయితల రచనలు మరియు ఖురాన్, భగవద్గీత మరియు గౌతమ బుద్ధుడు మరియు అలెగ్జాండర్ ది గ్రేట్ జీవిత చరిత్రల వంటి పుస్తకాలలో కొన్ని పురాతన కాపీలు మాత్రమే మిగిలి ఉన్నాయి. బైబిల్‌తో సహా దాని అసలు వ్రాతపతి లో ఒక్క పురాతన రచన కూడా మనుగడలో లేదు. కానీ కొత్త నిబంధన (బైబిల్ రెండవ భాగం), 5800 కంటే ఎక్కువ (!) పూర్తి లేదా పాక్షిక ప్రారంభ కాపీలు భద్రపరచబడ్డాయి. మరియు ఇతర భాషలలో కూడా వేల కాపీలు ఉన్నాయి. కాబట్టి, బైబిల్ అన్ని పురాతన రచనలలో అత్యంత విశ్వసనీయమైన భద్రపరచబడిన గ్రంథం.

బైబిల్ యొక్క అసలు రచనలు భద్రపరచబడలేదు. యేసు భూమిపై జీవించిన తర్వాత మొదటి శతాబ్దాలలో, ప్రత్యక్ష సాక్షుల నివేదికలు (సువార్తలు) మరియు అతని అనుచరుల ఉత్తరాలు చాలా మంది తరచుగా కాపీ చేయబడ్డాయి. ఈ కాపీలలో కొన్ని చిన్న స్పెల్లింగ్ లోపాలు ఉండవచ్చు. అలాగే, కొన్నిసార్లు ఒక వాక్యం నకిలీ చేయబడింది లేదా మరచిపోతుంది. కానీ వేలాది కాపీలు అందుబాటులో ఉన్నందున, అసలు వచనాన్ని చాలా బాగా గుర్తించవచ్చు.

కాపీల మధ్య చాలా తేడాలు చిన్న వ్యత్యాసాలు; ఇప్పటికీ, అసలు వచనాన్ని సులభంగా గుర్తించవచ్చు. ప్రస్తుత బైబిల్ అనువాదాల్లోని కొన్ని గ్రంథాలు మాత్రమే అసలైన గ్రంథంలో భాగమై ఉన్నాయని అనుమానిస్తున్నారు. వాటిలో ముఖ్యమైనవి మూడు:

  1. యోహాను 7లోని వ్యభిచార స్త్రీ కథ,
  2. మార్కు సువార్త చివరి భాగం (మార్కు 16లోని చివరి 11 వచనాలు)
  3. 1 యోహాను 5వ వచనం 7వ వచనంలో దేవుడు తండ్రి, కుమారుడు మరియు పరిశుద్ధాత్మగా ఉద్ఘాటించారు.

ఈ సమయంలో, ఈ వచనాలు అసలైన గ్రంథంలో ఉన్నాయో లేదో పండితులు ఖచ్చితంగా చెప్పలేరు. అందుకే అనేక ఆధునిక బైబిలు అనువాదాలు ఈ వచనాలను బ్రాకెట్లలో లేదా వాటి ప్రక్కన వ్యాఖ్యలలో ఉంచాయి. బైబిల్ అనేక వేల వచనాలను కలిగి ఉంది. ఈ మూడు చిన్న వచన భాగాలలోని విషయాలు బైబిల్ సందేశంపై ఎలాంటి ప్రభావం చూపవు. అలాగే అవి మిగిలిన బైబిలు సందేశానికి విరుద్ధంగా లేవు.

బైబిల్‌లో ఇలాంటి తేడాలను దేవుడు అడ్డుకోలేడా? లిప్యంతరీకరణ మానవ పని. ఏ మానవుడూ తన పనిని పూర్తిగా దోషరహితంగా చేస్తాడు. కాబట్టి బైబిల్ ఒక్క తప్పు కూడా లేకుండా పదివేల సార్లు లిప్యంతరీకరించబడి ఉంటే అది ఒక అద్భుతం. ఇది దేవుని ఉనికికి పూర్తి రుజువు అవుతుంది మరియు తద్వారా మన స్వేచ్ఛా ఎంపికను పరిమితం చేస్తుంది.

స్పష్టంగా, అసలు లేఖనాలను పోగొట్టుకోవడానికి దేవుడు కూడా ఎంచుకున్నాడు. ఇవి భద్రపరచబడి ఉంటే , వాటికి “పవిత్ర హోదా” ఇవ్వబడి ఉండవచ్చు. అనేక కాపీలు అందుబాటులో ఉన్నాయి మరియు ప్రతి ఒక్కరూ ఉచితంగా బైబిల్ విషయాలను యాక్సెస్ చేయగలరు కాబట్టి అవి వ్యక్తిగత లాభం లేదా రాజకీయ ప్రభావం కోసం ఉపయోగించబడతాయి .

కేంద్ర నియంత్రణ లేదు

కొత్త నిబంధన (బైబిల్ రెండవ భాగం) యొక్క సువార్తలు మరియు  పత్రికలు  చాలాసార్లు కాపీ చేయబడ్డాయి. కాబట్టి, ఒక వ్యక్తి లేదా సంస్థ బైబిల్ యొక్క అన్ని కాపీలను కలిగి ఎప్పుడూ లేదు. అలాగే బైబిల్ సందేశాన్ని మార్చిన సందర్భం ఎప్పుడూ లేదు. తరువాత, వివిధ ప్రదేశాలలో ఇప్పటికే చాలా కాపీలు sఉన్నాయి. ఉదాహరణకు, ఇది ఖురాన్‌కు విరుద్ధంగా ఉంది. ఏదో ఒక సమయంలో, ఇప్పటికే ఉన్న అన్ని కాపీలను ఉత్మాన్ ఇబ్న్ అఫ్ఫాన్ సేకరించారు . అతను ఖురాన్ యొక్క అందుబాటులో ఉన్న అన్ని కాపీలను సేకరించాడు మరియు ఏది సరైనది అని నిర్ణయించాడు. అన్ని ఇతర సంస్కరణలు నాశనం చేయబడ్డాయి (4).

క్రీస్తుశకం రెండవ శతాబ్దంలో, ప్రత్యక్ష సాక్షుల నివేదికలు (సువార్తలు) మరియు లేఖల యొక్క వివిధ కాపీలు బైబిల్‌లో నేడు మనకు తెలిసినట్లుగా కలపబడ్డాయి. బైబిల్ యొక్క వచనం మరియు కూర్పును నిర్ణయించిన వ్యక్తుల చివరి సమావేశం జరగలేదు. మాన్యుస్క్రిప్ట్‌లు(వ్రాతపతులు) మరియు వాటి కంటెంట్‌(విషయము)లను పరిశీలించడం ద్వారా, కొత్త నిబంధన (బైబిల్ యొక్క రెండవ మరియు చివరి భాగం)లో ఏ రచనలు ఉన్నాయో కాలక్రమేణా నిర్ణయించబడింది.

విపరీతమైన ప్రభావంతో ఒక ప్రత్యేక సందేశం

బైబిల్ ఎందుకు అంత ప్రత్యేకమైనది సందేశం కలిగి ఉన్నది? అన్ని ఇతర పుస్తకాల కంటే బైబిల్ ఎందుకు భిన్నంగా ఉంది?

1. దేవుని విశిష్టత

చాలా మతాలు ప్రపంచాన్ని సృష్టించిన దేవుని గురించి వివరించడానికి చాలా దూరంగా ఉన్నాయి. చాలా మతాలు మన సృష్టికర్తను గౌరవించడానికి మరియు సంతోషపెట్టడానికి మన వంతు కృషి చేయాలని బోధిస్తాయి. సృష్టికర్త ఒక శక్తివంతమైన దేవుడు అని బైబిల్ చూపిస్తుంది – ఆయన ప్రతి వ్యక్తి గురించి కూడా శ్రద్ధ వహిస్తాడు. దేవుడు తాను సృష్టించిన ప్రజలను ప్రేమిస్తాడు. ఆయన మనల్ని ఎంతగానో ప్రేమిస్తున్నాడు, మన నాశనం నుండి మనలను రక్షించడానికి ఆయన భూమిపైకి వచ్చాడు. ఆయనపై విశ్వాసం ఉంచే వ్యక్తులను ఆయన తన పిల్లలని కూడా పిలుస్తారు.

2. దైవ ప్రేరణ

బైబిల్ రచయితలు దేవుని మాటలు మాట్లాడేటప్పుడు చాలాసార్లు వారు దైవిక ప్రేరణ మరియు దేవుని సందేశాన్ని అందజేస్తూన్నామని పేర్కొన్నారు. వారి సందేశం తరచుగా ప్రజల ప్రశంసలను అందుకోలేదని పరిగణించినప్పుడు  వారు తెచ్చిన సందేశం కారణంగా చాలా మంది బైబిల్ రచయితలు చంపబడ్డారు.

3. బైబిల్ యొక్క ఐక్యత

బైబిల్ 40 మంది రచయితలచే 1,000 సంవత్సరాలకు పైగా వ్రాయబడింది. ఈ సుదీర్ఘ కాలం మరియు పెద్ద సంఖ్యలో రచయితలు ఉన్నప్పటికీ, బైబిల్ యొక్క కంటెంట్ (విషయం) మరియు సందేశంలో స్పష్టమైన ఐక్యత ఉంది. మీరు బైబిల్ చదివినప్పుడు ప్రధాన అంశం కనిపిస్తుంది. ఇది మన సృష్టికర్త అయిన దేవుడు తన సృష్టి పట్ల కలిగి ఉన్న ప్రేమ గురించి. అలాగే, ఆయన ప్రేమకు మనం ఎలా స్పందిస్తామో. దేవుడు మనం జీవించాలని కోరుకునే విధానాన్ని మనం తరచుగా ఆయనను ఎలా విస్మరిస్తామో తెలుసుకోవచ్చు.

4. వాస్తవాలుగా మారే అంచనాలు

బైబిల్ మొదటి భాగం (పాత నిబంధన) ప్రజలు వారి తిరుగుబాటు మరియు అవమానకరమైన ప్రవర్తన యొక్క పరిణామాల నుండి ప్రజలను రక్షించే(వ్యక్తి) రక్షకుని గురించిన అంచనాలతో నిండి ఉంది. బైబిల్ రెండవ భాగంలో (క్రొత్త నిబంధన), ఆ అంచనాలు చాలా వాస్తవాలుగా మారడాన్ని మనం చూస్తాము. ఈ అంచనాలు యాదృచ్ఛికంగా లేదా తారుమారు చేయడం ద్వారా నిజమవుతాయని మీరు అనుకోవచ్చు. కానీ విస్తారమైన అంచనాలు అది అసాధ్యం. ఉదాహరణకు, రక్షకుని (యేసు క్రీస్తు) జన్మస్థలాన్ని తీసుకోండి. తన పుట్టుకకు ఆరు వందల సంవత్సరాల ముందు, మీకా ప్రవక్త బెత్లెహేమ్‌ను జన్మస్థలంగా పేర్కొన్నాడు.

ఈ పేజీ దిగువన, మీరు యేసు జీవితంలో నిజమయ్యే ప్రవచనాలను జాబితా చేసే కొన్ని వెబ్‌సైట్‌లను కనుగొంటారు.

5. శాస్త్రీయ ఆవిష్కరణలు.

బైబిల్ శాస్త్రీయ గ్రంథం కాదు. కానీ బైబిల్లో విశ్వం మరియు ప్రకృతి వర్ణనలు ఉన్నాయి. ఇందులో మన ఆరోగ్యానికి మరియు పరిశుభ్రతకు మంచి నియమాలు కూడా ఉన్నాయి . ఈ వర్ణనలు చాలా వరకు ప్రపంచ దృష్టికోణానికి మరియు అవి వ్రాసిన సమయం యొక్క జ్ఞానానికి సరిపోవు. ప్రస్తుత శాస్త్రీయ మరియు వైద్య పరిజ్ఞానానికి ధన్యవాదాలు, ఈ సూత్రాలలో చాలా వరకు మన శ్రేయస్సు కోసం మంచివిగా నిరూపించబడ్డాయి

బైబిల్లో, పరిశుభ్రతకు సంబంధించిన చట్టాలు ఉన్నాయి. ఇవి ప్రజలు కనిపెట్టిన ఆచారాలు అని మీరు భావించవచ్చు. కానీ పురాతన కాలంలో వారు బ్యాక్టీరియా (సూక్ష్మజీవులు)  గురించి వినలేదు. ఇంకా దేవుడు కుష్ఠురోగుల దుస్తులను కాల్చమని ఆజ్ఞాపించాడు. కుష్టు వ్యాధి చాలా వారాల పాటు బట్టపై లేదా దుస్తులపై జీవించగలదని ఇటీవల వరకు మనం కనుగొనలేదు, అందువలన దుస్తులు చాలా అంటువ్యాధిగా ఉంటాయి. కుష్టు రోగిని నిర్బంధంలో ఉంచాలి మరియు అతని నోరు మూసుకోవాల్సి వచ్చింది. (అలాగే, మీరు ఆధునిక కరోనా చర్యలతో సారూప్యతలను చూస్తున్నారా?)

మోషే వ్రాసిన పుస్తకాలలో, మనకు చాలా సాధారణమైన పరిశుభ్రత నియమాలు ఉన్నాయి. ఈ రోజుల్లో, మీ చేతులను క్రమం తప్పకుండా కడగడం ఆచారం; పంతొమ్మిదవ శతాబ్దం వరకు, ఇది చాలా దేశాలలో ఆచారం కాదు.

ఆదాము మరియు హవ్వా కథ 18వ శతాబ్దంలో చాలా విమర్శలను అందుకుంది. ఆ సమయంలో, మనిషి ఒకే పూర్వీకుల నుండి ఉద్భవించలేదని భావించబడింది . ఏదేమైనా, మానవ జన్యుశాస్త్రంలో ఇటీవలి అధ్యయనాలు ప్రతి మానవుడు ఒకే ప్రాథమిక తల్లి నుండి వచ్చినట్లు చాలా ఆమోదయోగ్యమైనదని తేలింది. (4)

6. జీవితాలను మార్చే పదాలు

బైబిల్ యొక్క సందేశం అత్యంత ప్రత్యేకమైనది ఏమిటంటే అది కోట్లాది మంది ప్రజల జీవితాలను మార్చింది. మన పాపాలను మరియు అగౌరవ ప్రవర్తనను మనం తీర్చుకోలేమని మనం గ్రహించవచ్చు. ఇది సిగ్గు మరియు విచారం యొక్క లోతైన భావానికి దారితీయవచ్చు. కృతజ్ఞతగా, దేవుడు ప్రేమగలవాడు. మన ప్రవర్తన ఉన్నప్పటికీ, ఆయన తన సన్నిధికి మనలను ఆహ్వానించాలని కోరుకుంటున్నాడు. ఆయన తన కుటుంబంలో మనల్ని చేరాలని కూడా కోరుకుంటున్నాడు. చాలా మంది ప్రజలు దేవునిపై నమ్మకం ఉంచారు మరియు యేసుక్రీస్తు ద్వారా తమ పాప క్షమాపణను స్వీకరించారు. అలా చేయడం ద్వారా, వారు ఆశాజనకమైన భవిష్యత్తులోకి ప్రవేశించారు.

7. సువార్త చెప్పకుండా యేసు అనుచరులను ఏదీ ఆపలేదు

క్రైస్తవ్యం మాత్రమే మొదటి నుండి ఉన్నది, వారు వ్యాప్తి చేసిన సందేశం కారణంగా అనుచరులు హింసించబడ్డారు. యేసుక్రీస్తు యొక్క మొదటి అనుచరులలో చాలామంది హతసాక్షులు మరియు చంపబడ్డారు. క్రీ.శ.64లో రోమ్‌లో జరిగిన అగ్నిప్రమాదం తరువాత, యేసు అనుచరులు నిందించబడ్డారు. నీరో చక్రవర్తి ఆ విధంగా యేసుక్రీస్తు యొక్క వేలాది మంది అనుచరులను దారుణంగా చంపి, సిలువ వేయబడి, కాల్చివేయబడ్డారు. వీధుల్లో వెలుగులు నింపేందుకు వాటిని సజీవ జ్యోతులుగా ఉపయోగించారు. యేసు అనుచరులను నేటికీ ప్రజలు వెంటాడుతూనేన్నారు.

భయంకరమైన దెబ్బలు శరీరం మీద ఉన్నప్పటికీ, ఇది యేసుక్రీస్తు సువార్తను పంచుకోకుండా వారిని (అను చరులను) ఏది ఆపలేదు.

ముగింపులో

బైబిల్ మన సృష్టికర్త యొక్క సజీవ పదాలను కలిగి ఉందో లేదో తెలుసుకోవడానికి, మీరు బైబిల్‌ను మీరే చదవాలి. మన సృష్టికర్త యొక్క సందేశం మీ హృదయాన్ని తాకుతుందని నేను ఆశిస్తున్నాను.

లేదా మీరు ఈ పేజీలో వెబ్‌సైట్‌లోకి ప్రవేశించినట్లయితే:


Websites about the prophecies of the Bible

Medical Evidence

.

.

బైబిల్ ను ఎవరు రాశారు?
బైబిల్ ఇప్పటికీ నమ్మదగినదేనా?
యేసు జీవితం
స్వేచ్ఛా సంకల్పం లేదా విధి?
సృష్టికర్త మన మాట వింటాడా?
ఒకే దేవుడు, వేరే పేర్లా?

మరింత సమాచారం (ఇంగ్లీష్):

(1) (యేసు ఇలా అన్నాడు:) అయితే చట్టంలోని అక్షరంలోని చిన్న భాగాన్ని కూడా మార్చలేము. స్వర్గం మరియు భూమి గతించడం సులభం అవుతుంది. (లూకా 16:17 ).

(2) బైబిల్ యొక్క చారిత్రక రుజువు కూడా చూడండి

(3) ఆదికాండము 17:12 , 21:14 , లేవీయకాండము 12: 3 మరియు లూకా 2:21 కూడా చదవండి

(4) బుఖారీ వాల్యూమ్. 6, పుస్తకం 61, హదీసు 510

(5) https://en.wikipedia.org/wiki/Mitochondrial_Eve